نماد سه‌ستونه میدان عالی‌قاپو، در سال ۱۳۴۸ توسط ویلیام کریگر طراحی و ساخته شد و تا زمان تخریب در سال ۱۳۸۰، یکی از مهم‌ترین المان‌های شهری اردبیل بود. محمد محمود هدایتی، تاریخ‌پژوه و نویسنده اردبیلی در این مطلب با استفاده از اسناد بایگانی شخصی ارزشمندش، نگاهی به تاریخچه این میدان و این نماد انداخته است:
طراح نماد میدان عالی‌قاپو، آرشیتکتی آمریکایی به نام ویلیام اچ. کریگر، مشاور دکتر نایبی، شهردار اردبیل در سال ۱۳۴۸ بود و همسرش نیز در حوزه فرهنگ اردبیل فعالیت می‌کرد. علت آمدن وی به اردبیل برنامه اصل چهار ترومن آمریکا، طرحی ارائه شده از سوی هری ترومن رییس‌جمهور وقت ایالات متحده بود. بر اساس این طرح، ترومن سعی داشت با کمک‌های مالی، فنی و اقتصادی به کشورهای جهان سوم، آن‌ها را از افتادن به دام کمونیسم شوروی دور نگه دارد و کریگر و همسرش نماینده اجرای طرح ترومن در اردبیل بودند.
شهر گسترده و کهنی چون اردبیل برای تغییر چهره و دگرگونی احتیاج به انقلاب سازندگی و کوشش مستمر داشت و از سال ۱۳۴۷ این مهم مورد توجه انجمن شهر قرار گرفت. اعضای این انجمن عبارت بودند از:
۱- دکتر لطفعلی منافزاده
۲. دکتر یوسف معماری
۳- دکتر عبدالرحیم جلائی
۴- محمد امیری (رئیس انجمن)
۵- محمد ذکری
۶- بابا حاج نجفی
۷- حاج خان اوغلان نوری
۸- عباس رحیمیان
۹- علی اصغر شیخ باقری
نماد میدان عالی‌قاپو، طراحی شده توسط کریگر در کانون محوطه‌ای بیضی‌شکل قرار گرفته بود. استفاده از سه ستون با ارتفاع مختلف در این نماد، به نظر می‌رسد نشأت گرفته از سه گنبد مقبره شیخ صفی، مقبره شاه اسماعیل و حرم خانه باشد و به روایت دیگر نشانه‌ای از شعار «خدا، شاه، میهن» که از شعارهای مرسوم در دوره حکومت پهلوی بود.
حوض آب موجود در وسط سه ستون نماد به عنوان عنصری مقدس و پاک و ارزشمند، قلب تپنده این نماد بود. کریگر، طراح نماد با قرار دادن حوض در مرکز ستون‌های افراشته به سوی آسمان، در تلاش برای القای حس وحدت و ایستایی بوده است.
کاشی فیروزه‌ای که در ابعاد دو در دو سانتی‌متر استفاده شده (رنگ آسمانی) به نوعی عروج و پاکی را تداعی کرده و از نظر روانشناسی نیز این رنگ آرامش دهنده روح و روان است.
قوس موجود در سه ستون نماد خود نشانی از معماری اسلامی ایرانی بوده و ارتفاع مختلف در سه ستون نشانه رشد و حرکت و بالندگی بود.
میدان عالی‌قاپو به خاطر هنر معماری زیبا و منحصر به فرد و با نقش از نشان شهریاران صفوی در سه ستون این نماد، اشاره به فرهنگ شیعی داشته و با توجه به بیضی بودن میدان گریگور تلاش کرده بود پویایی را در آن ایجاد کند.
میدان عالی قاپو یکی از مهم‌ترین میادین شهر به شمار می‌رفت و ۳۲ سال در آن مکان خودنمائی می‌کرد. این المان زیبا متاسفانه در سال ۱۳۸۰ به خاطر توسعه محوطه شیخ صفی تخریب شد.
نویسنده: محمد محمودهدایتی
عکس‌ها از آرشیو شخصی نویسنده
نظرات